۱۴ شرکت برتر صادراتی در حوزه نانو معرفی و تقدیر شدند

۱۴ شرکت برتر صادراتی در حوزه نانو معرفی و تقدیر شدند

به گزارش ویکی تک پلاس، صبح امروز همزمان با دومین روز از شانزدهمین نمایشگاه نانو، با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور از شرکت‌های برگزیده صادراتی نانویی تقدیر شد.

اسامی شرکت‌های برگزیده صادراتی به شرح زیر است:

در شاخص بیشترین حجم صادرات، شرکت‌های «کربن سیمرغ» رتبه اول، «توسعه صنایع نفت و گاز سرو» رتبه دوم و «اکسیر نوین فرایند آسیا» رتبه سوم را کسب کردند.

در شاخص بیشترین مقاصد صادراتی، شرکت‌های «گروه صنعتی کاوه»، «نساجی فرخ سپهر کاشان» و «دوده صنعتی پارس» به ترتیب رتبه‌های اول تا سوم را از آن خود کردند.

در شاخص پیچیدگی محصول (ارزش دلاری صادرات به وزن محصول)، شرکت «نانو دارو پژوهان پردیس» رتبه اول، «پوشش‌های نانوساختار» رتبه دوم و «اکسیر نوین فرایند آسیا» رتبه سوم را به دست آوردند.

در شاخص رشد صادرات نسبت به سال گذشته، شرکت‌های «اکسیر نوین فرایند آسیا»، «فناوران نانو مقیاس» و «پارسا پلیمر شریف» به ترتیب رتبه‌های اول تا سوم را کسب کردند.

همچنین در شاخص صادرات بار اول، تعاونی «پایا بسپار آریا» و شرکت «تکفام سازان طیف نور» رتبه‌های اول و دوم را به دست آوردند.

ایران دومین کشور تولیدکننده جعبه روغن‌کاری فشار بالا

به گزارش ویکی تک پلاس و به نقل از معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، محمدباقر علیزاده، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «نیرو بخش وطن» در گفت‌وگو با خبرنگار ستاد خبری نمایشگاه «فر ایران» اظهار کرد: ما در حوزه ثبت قطعات و تجهیزات شرکت‌های نفتی فعالیت داریم و تا امروز حدود ۲۵۰ تا ۲۶۰ پروژه برای شرکت‌های نفتی اجرا کرده‌ایم.

وی افزود: محصولی که این بار در نمایشگاه ارائه شده لوبریکیشن پمپ یا به عبارتی جعبه روغن‌کاری فشار بالا است. این دستگاه قطرات روغن را با دقت بسیار بالا و به‌صورت دوزینگ شبیه دارو تنظیم می‌کند. از یک قطره تا ۲۰ قطره در دقیقه، با فشار بسیار بالا حدود ۵۵۰ بار در دقیقه قابل تزریق است.

به گفته وی این دستگاه، در سیستم‌های روغن‌کاری پمپ، موتور، کمپرسور و اکسیژن‌سازهای فشار بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

علیزاده تصریح کرد: پیش‌تر این تجهیز توسط چهار شرکت آمریکایی تولید می‌شد. تقاضایی از سوی شرکت پالایش نفت تبریز به ما رسید و ما پس از بررسی اولیه و با توجه به تجربه‌ای که داشتیم، تصمیم گرفتیم کار ساخت آن را آغاز کنیم.

وی اظهار کرد: حدود هشت ماه مرحله پژوهش و توسعه (R&D) این پروژه طول کشید و توانستیم طراحی و ساخت آن را به‌طور کامل انجام دهیم. پس از آن، حدود چهار ماه مرحله ساخت زمان برد. اکنون این تجهیز در پالایشگاه تبریز در حال استفاده و سرویس‌دهی است.

این فعال فناور افزود: این تجهیز دارای سه سایز مختلف است که یکی از آنها بنا به درخواست همان شرکت پالایش نفت تبریز و با حمایت معاونت علمی ریاست‌جمهوری به‌طور دقیق‌تر ستاد توسعه مواد و ساخت پیشرفته، ساخته شد. امروز نیز از سایز دوم این تجهیز رونمایی شد.

علیزاده گفت: این پروژه در سال ۱۴۰۳ به مرحله بهره‌برداری و رونمایی رسیده و کاملاً جدید است. پیش از این در ایران، نمونه‌های موجود همگی تولید شرکت‌های آمریکایی بوده‌اند.

مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «نیرو بخش وطن» اظهار کرد: تا آنجا که ما اطلاع داریم، تمامی تجهیزاتی که در داخل کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند، مربوط به همان چهار شرکت آمریکایی هستند.

وی افزود: از ویژگی‌های مهم این دستگاه، های‌تک بودن و دقت عملکرد بالا است، به‌نحوی که در دنیا تنها آمریکا تولیدکننده این نوع تجهیزات بود، اما اکنون تا جایی که بررسی کرده‌ایم، ایران دومین کشور تولیدکننده این نوع تجهیزات شده است و نمونه دیگری در جهان مشاهده نکرده‌ایم.

علیزاده تصریح کرد: همه تجهیزاتی که در شرکت‌های نفتی و سایر واحدها مشاهده کرده‌ایم، جزئی از همان چهار شرکت آمریکایی بوده‌اند.

وی اظهار کرد: همچنین وامی از طرف معاونت علمی به شرکت ما تعلق گرفت که توانستیم سایز یک‌چهارم اینچ این تجهیز را هم تولید کنیم. این همان مدلی است که برای پالایشگاه تبریز ساخته شد با فشار ۵۵۰ بار، ضمن اینکه مدل دیگر آن با سایز یک‌چهارم اینچ و فشار ۴۴۸ بار نیز تولید شده است.

تأکیدبر لزوم هم‌افزایی نهادهای بخش خصوصی و توسعه هوش مصنوعی در صنعت

به گزارش ویکی تک پلاس، رضا رضایی در آیین نکوداشت تولیدکنندگان و صادرکنندگان استان البرز اظهار داشت: اصحاب رسانه در کشورهای پیشرفته نقش کلیدی در هدایت دولت‌ها و اطلاع‌رسانی مؤثر دارند و در ایران نیز می‌توانند به بهبود عملکرد بخش‌های مختلف کمک کنند.

تشکیل دبیرخانه مشترک برای هم‌افزایی نهادهای اقتصادی

وی با اشاره به ضرورت جلوگیری از موازی‌کاری میان نهادهای بخش خصوصی گفت: «خانه صنعت و معدن و اتاق بازرگانی البرز پس از جلسات کارشناسی متعدد تصمیم گرفتند دبیرخانه مشترکی برای استفاده بهینه از فرصت‌ها و هماهنگی بیشتر تشکیل دهند. این اقدام می‌تواند در شرایط فعلی کشور به انسجام بیشتر جامعه صنعتی استان کمک کند.»

رضایی افزود: «استان البرز با وجود وسعت کمتر نسبت به برخی استان‌ها، از نظر اقتصادی جایگاه ویژه‌ای دارد و بسیاری از شرکت‌ها و صنایع استراتژیک کشور در این استان مستقر هستند. همچنین موقعیت جغرافیایی البرز به عنوان شاهراه ارتباطی میان ۱۴ استان، مزیت منحصربه‌فردی برای توسعه صنعتی ایجاد کرده است.»

رئیس خانه صنعت و معدن البرز با اشاره به گسترش فعالیت‌های این نهاد گفت: «در سه سال گذشته تعداد انجمن‌های همگن صنعتی در استان از ۹ انجمن به ۲۱ انجمن افزایش یافته و برنامه‌ریزی شده است که تا سال آینده به بیش از ۳۰ انجمن برسد.»

وی تأکید کرد: «خانه صنعت و معدن با ۲۰ کارشناس متخصص در حوزه‌های حقوقی، مالیاتی و توسعه اقتصادی به صورت روزانه به تولیدکنندگان خدمات مشاوره ارائه می‌دهد.»

تفاهم‌نامه همکاری با روسیه برای توسعه صادرات

رضایی از امضای تفاهم‌نامه همکاری میان خانه صنعت و معدن البرز و سازمان توسعه روسیه (NCC) خبر داد و گفت: «این تفاهم‌نامه نخستین نمونه در سطح کشور است و می‌تواند زمینه‌ساز توسعه صادرات، انتقال فناوری و گسترش همکاری‌های صنعتی میان دو کشور باشد.»

وی با اشاره به برگزاری مراسم نکوداشت تولیدکنندگان و صادرکنندگان استان افزود: «این مراسم در روز دوشنبه ۱۲ آبان در محل نمایشگاه دائمی استان برگزار می‌شود و بیش از ۱۴۰۰ دعوت‌نامه برای فعالان اقتصادی، مقامات محلی و مسئولان کشوری ارسال شده است.»

پیشنهاد تبدیل البرز به مرکز توسعه هوش مصنوعی کشور

رئیس خانه صنعت و معدن البرز در بخش دیگری از سخنانش با تأکید بر اهمیت ورود به عرصه فناوری‌های نو گفت: «در دیدار اخیر با وزیر صمت پیشنهاد دادم استان البرز به عنوان مرکز نشر و توسعه هوش مصنوعی کشور شناخته شود. امروز نقش هوش مصنوعی در افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید غیرقابل انکار است.»

او افزود: «کشورهای پیشرفته با استفاده از هوش مصنوعی توانسته‌اند بهره‌وری خود را تا ۲۰ درصد افزایش دهند. متأسفانه در ایران از این قافله عقب مانده‌ایم و باید با برنامه‌ریزی هدفمند، آموزش مهارت‌محور و تربیت نیروی متخصص، عقب‌ماندگی‌ها را جبران کنیم.»

رضایی در پایان با اشاره به لزوم تحول در نظام آموزشی کشور گفت: «صنعت آینده نیازمند نیروهای ماهر و فناور است. باید آموزش و پرورش با محوریت مهارت و فناوری برنامه‌های خود را بازنگری کند تا بتوانیم بهره‌وری پایین در بخش صنعت را جبران کنیم.

نوسازی ناوگان حمل‌ونقل؛ ۵۰ میلیارد دلار صرفه‌جویی در مصرف انرژی

به گزارش ویکی تک پلاس، ایران یکی از بالاترین کشورها در شدت مصرف انرژی و دومین تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای در منطقه است. بخش حمل‌ونقل سهم بزرگی در این وضعیت دارد و به دلیل حضور گسترده خودروهای فرسوده، هم مصرف سوخت بالاست و هم آلودگی هوا به یکی از مشکلات جدی شهرهای بزرگ تبدیل شده است. به همین دلیل، موضوع اسقاط و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل در اسناد ملی و تعهدات بین‌المللی ایران – از جمله پیمان پاریس – جایگاه ویژه‌ای یافته است.

براساس آمار از سال ۱۳۸۲ تاکنون بیش از ۱۸۰ مصوبه و آیین‌نامه در حوزه اسقاط و نوسازی خودروها به تصویب رسیده است. اما پراکندگی، ناپایداری و بعضاً تناقض این مقررات باعث شده طرح‌های اجرا شده کارآمدی لازم را نداشته باشند. به عنوان نمونه، بارها سن فرسودگی، نوع خودروهای مشمول و حتی شیوه تأمین منابع مالی تغییر کرده و سرمایه‌گذاران و مردم در بی‌اعتمادی کامل رها شده‌اند.

به گفته پژوهشگران، این آشفتگی نشانه‌ای از ضعف حکمرانی دستوری و بروکراتیک در ایران است؛ شیوه‌ای که بر خلاف اقتصادهای موفق دنیا، نه مشوق کافی برای مردم ایجاد کرده و نه زمینه‌ای برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی فراهم آورده است.

مطابق برآوردهای مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، اجرای صحیح نوسازی ناوگان می‌تواند دستاوردهای چشمگیری به همراه داشته باشد:

صرفه‌جویی انرژی: بیش از ۳۴ میلیارد لیتر بنزین و ۱۵ میلیارد لیتر گازوئیل در سال؛ معادل بیش از ۵۰ میلیارد دلار ارزش اقتصادی.

کاهش آلایندگی: جلوگیری از انتشار ۱۲۵ میلیون تن دی‌اکسید کربن؛ رقمی بالاتر از تعهدات غیرمشروط ایران در پیمان پاریس.

فرصت‌های مالی: امکان فروش سالانه تا ۶ میلیارد دلار گواهی کاهش انتشار در بازارهای اروپایی.

ارزش افزوده داخلی: ایجاد بیش از ۶۰ میلیارد دلار ارزش اقتصادی و افزایش ۳ میلیارد دلار درآمد ترانزیتی در سال.

به بیان دیگر، نوسازی ناوگان نه تنها یک سیاست زیست‌محیطی بلکه فرصتی برای رونق اقتصادی و ارتقای جایگاه ایران در بازار انرژی و حمل‌ونقل بین‌المللی است.

البته این گزارش بر این نکته تأکید دارد که اصلی‌ترین مانع در مسیر نوسازی، ضعف حکمرانی و تعدد مقررات متناقض است. حضور بیش از ده‌ها نهاد موازی تصمیم‌گیر، نبود یک آیین‌نامه واحد و تکیه صرف بر یارانه‌های دولتی، تجربه‌های گذشته را ناکام گذاشته است.

علاوه بر این، بروکراسی پیچیده، تغییرات مکرر مقررات و نبود شفافیت، انگیزه سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را تضعیف کرده است. در حالی‌که در بسیاری از کشورها، برنامه‌های اسقاط بر پایه مشوق‌های مالی مستقیم به مالکان خودرو و مشارکت فعال بخش خصوصی طراحی شده و موفقیت‌های قابل‌توجهی داشته است.

برای عبور از این چرخه ناکامی چند راهکار اساسی ارائه شده است:

تدوین آیین‌نامه جامع و پایدار برای اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده، با حذف مقررات متناقض و پراکنده.

استفاده از ظرفیت ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر به منظور اتصال صرفه‌جویی‌های انرژی به سازوکار مالی شفاف و قابل اتکا.

ایجاد نظام مشوق‌های اقتصادی پایدار که منافع ملموسی برای مالکان خودروهای فرسوده فراهم کند و مشارکت آن‌ها را تضمین نماید.

جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و خارجی از طریق تضمین بازگشت سرمایه و کاهش مداخلات دولتی.

هم‌سویی با تعهدات بین‌المللی از جمله پیمان پاریس، به‌منظور بهره‌مندی از مزایای فروش گواهی کاهش انتشار و ارتقای اعتبار بین‌المللی ایران.

به اعتقاد کارشناسان معماری مجدد فرآیند نوسازی می‌تواند به «معامله‌ای برد–برد» میان دولت، مردم و بخش خصوصی تبدیل شود. از یک‌سو دولت با کاهش هزینه‌های انرژی و کاهش آلودگی هوا روبه‌رو می‌شود؛ از سوی دیگر شهروندان از خودروهای ایمن‌تر و کم‌مصرف‌تر بهره‌مند خواهند شد و بخش خصوصی نیز فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری و سودآوری به دست می‌آورد.

این گزارش تأکید دارد که اگر تصمیم‌گیران کشور از نگاه دستوری و مقطعی فاصله بگیرند و به سمت مدل‌های پایدار و مشوق‌محور حرکت کنند، ایران می‌تواند نه تنها از بحران انرژی و آلودگی عبور کند، بلکه جایگاه خود را در اقتصاد جهانی حمل‌ونقل تثبیت نماید.

توقف ۶ ماهه خصوصی‌سازی سایپا؛ فرصتی برای اصلاح

به گزارش ویکی تک پلاس، وزارت اقتصاد اعلام کرده است که واگذاری شرکت خودروسازی سایپا برای مدت شش ماه به تعویق افتاده است. به گفته این وزارتخانه، هدف از این تصمیم، بازنگری و اصلاح فرآیند خصوصی‌سازی و پرهیز از شتاب‌زدگی در یکی از مهم‌ترین واگذاری‌های صنعتی کشور است.

کارشناسان این تصمیم را در مجموع مثبت ارزیابی می‌کنند و معتقدند تعویق اعلام‌شده فرصتی برای بازنگری در ارزش‌گذاری دارایی‌ها، بررسی اهلیت خریداران و ایجاد هماهنگی میان نهادهای مسئول فراهم می‌کند. با این حال، برخی نیز هشدار می‌دهند که طولانی شدن روند خصوصی‌سازی می‌تواند هزینه‌های جدیدی بر دوش دولت و صنعت خودروسازی بگذارد.

ضرورت بازنگری در روند واگذاری

به گفته سعید مدنی،  پیش از خصوصی‌سازی باید شرکت‌ها به وضعیت باثبات و سوددهی برسند تا ارزش واقعی سهام مشخص شود. او با اشاره به زیان انباشته بالای سایپا تأکید کرد: «سؤال اصلی این است که چگونه می‌توان وضعیت این شرکت را بهبود بخشید و سپس به فروش رساند. امیدواریم با این تأخیر، زمینه بهبود شرایط فراهم شود.»

مدنی افزود: «صرف داشتن سرمایه کافی برای خریدار کافی نیست. ممکن است فردی با سرمایه بالا وارد شود اما سایپا را برای حاشیه سود بیشتر به یک شرکت مونتاژکار تبدیل کند. این موضوع به هیچ‌وجه با منافع ملی همخوانی ندارد. بنابراین علاوه بر توان مالی، تجربه مدیریتی و برنامه روشن باید در اولویت قرار گیرد.»

تجربه‌های ناکام گذشته

این کارشناس صنعت خودرو با یادآوری شکست‌های گذشته در خصوصی‌سازی، تأکید کرد که بسیاری از شرکت‌ها پس از واگذاری به حال خود رها شدند و در نهایت عملکردی بدتر از مدیریت دولتی داشتند. او گفت: «در خصوصی‌سازی سایپا باید از کاندیداهای تصدیگری برنامه گرفت؛ برنامه‌ای که در چارچوب منافع ملی باشد و تحت نظارت دقیق اجرا شود.»

کارشناسان دیگر نیز بر این باورند که توقف شش‌ماهه خصوصی‌سازی سایپا فرصتی برای بررسی دقیق‌تر اهلیت خریداران و هماهنگی میان وزارتخانه‌ها، سازمان بورس و بانک‌هاست. به گفته آنان، شتاب‌زدگی در این فرآیند می‌تواند به واگذاری به افراد یا نهادهای فاقد توان مدیریتی بینجامد و شکست دوباره خصوصی‌سازی را رقم بزند.

از سوی دیگر، این تعویق می‌تواند به دولت زمان دهد تا با اطلاع‌رسانی شفاف، افکار عمومی را همراه کند و اعتماد جامعه به آینده خصوصی‌سازی را افزایش دهد.

با این حال، گروهی از منتقدان معتقدند که به تأخیر انداختن واگذاری، بار مالی بیشتری بر دوش دولت می‌گذارد. به باور آنان، دولت باید هرچه سریع‌تر از سهامداری در صنایع بزرگ خارج شود و میدان را به بخش خصوصی واقعی بسپارد. به گفته این منتقدان، طولانی شدن فرآیند تنها به تعمیق مشکلات ساختاری خودروسازان منجر خواهد شد.

به نظر می‌رسد تصمیم به تعویق خصوصی‌سازی سایپا اگرچه در کوتاه‌مدت از شتاب‌زدگی جلوگیری می‌کند، اما در بلندمدت نیازمند مدیریت هوشمندانه است. اگر این فرصت شش‌ماهه صرف اصلاح ساختار مالی سایپا، ارزش‌گذاری دقیق و انتخاب خریداران با اهلیت واقعی شود، می‌تواند نقطه آغازی برای خصوصی‌سازی موفق باشد. اما اگر این تعویق بدون برنامه عملی سپری شود، خطر تکرار تجربه‌های تلخ گذشته همچنان پابرجا خواهد بود.

استفاده از فناوری جذب و ذخیره کربن برای تولید انرژی

به گزارش ویکی تک پلاس، در شرایط کنونی که ایران با چالش جدی کمبود انرژی برق، رشد سریع تقاضای صنعتی و افزایش مصرف خانگی مواجه است، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در حوزه مدیریت انرژی بیش از هر زمان دیگری به یک ضرورت راهبردی بدل شده است. یکی از فناوری‌های کلیدی که در سطح جهانی به عنوان ابزاری برای گذار انرژی و کاهش انتشار آلاینده‌ها مطرح است، «جذب و ذخیره کربن» (Carbon Capture and Sequestration – CCS) نام دارد. این فناوری با جداسازی و ذخیره‌سازی دی‌اکسیدکربن تولید شده از نیروگاه‌ها و صنایع پرمصرف، نه تنها امکان کاهش معنادار انتشار گازهای گلخانه‌ای را فراهم می‌آورد بلکه شرایط را برای استمرار بهره‌برداری از منابع فسیلی در یک چارچوب کنترل‌شده و پایدار فراهم می‌سازد.

اهمیت این موضوع برای ایران، به دلیل وابستگی ساختار تولید برق کشور به سوخت‌های فسیلی، محدودیت توان شبکه ملی برق و همچنین فشار در حوزه حفظ محیط زیست، دوچندان است. بررسی ابعاد فنی، اقتصادی، زیست‌محیطی و حتی دیپلماسی انرژی مرتبط با این فناوری نشان می‌دهد که جذب و ذخیره کربن می‌تواند به عنوان یک ابزار مکمل در استراتژی کلان تأمین انرژی کشور، کاهش شدت انتشار آلاینده‌ها و ارتقای جایگاه ایران در تحولات آینده انرژی جهانی نقش‌آفرین باشد.

ماهیت و سازوکار جذب و ذخیره کربن

جذب و ذخیره کربن به مجموعه‌ای از فرایندهای پیچیده اطلاق می‌شود که هدف اصلی آن جداسازی، فشرده‌سازی و انتقال دی‌اکسیدکربن تولیدشده از فعالیت‌های صنعتی یا نیروگاهی به مکان‌های ایمن برای ذخیره‌سازی بلندمدت است. در این فناوری، دی‌اکسیدکربن در سه مرحله اصلی قابل جذب است:

• در مرحله پیش‌احتراق که بیشتر در نیروگاه‌های گازی به‌کار می‌رود و شامل تبدیل سوخت‌های فسیلی به گاز سنتز و سپس جداسازی کربن از هیدروژن است؛
• در مرحله پس‌احتراق که دی‌اکسیدکربن پس از احتراق سوخت از گازهای خروجی دودکش جدا می‌شود؛
• و در احتراق با اکسیژن خالص که با استفاده از اکسیژن به‌جای هوا در فرآیند احتراق، غلظت بالای دی‌اکسیدکربن در محصولات احتراق امکان جداسازی آسان‌تر را فراهم می‌آورد.

هر یک از این روش‌ها بسته به نوع صنعت، ساختار نیروگاه و میزان انتشار، مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند. پس از جداسازی، دی‌اکسیدکربن یا در سازندهای زمین‌شناختی همچون آکوئیفرهای شور و میادین نفت و گاز متروکه تحت فشار تزریق می‌شود و یا در قالب فناوری «جذب، استفاده و ذخیره کربن» به چرخه اقتصادی بازمی‌گردد؛ به‌گونه‌ای که می‌تواند به تولید سوخت‌های سنتتیک، مواد شیمیایی، پلاستیک‌ها و حتی مصالح ساختمانی مقاوم‌تر تبدیل شود. این دو مسیر، یعنی ذخیره‌سازی و استفاده، مکمل یکدیگر هستند و می‌توانند هم‌زمان به کاهش بار زیست‌محیطی و ایجاد ارزش افزوده اقتصادی برای صنایع کمک کنند.

گزینه‌های ذخیره‌سازی و استفاده

ذخیره‌سازی زمین‌شناختی، به‌ویژه در آکوئیفرهای شور عمیق، سازندهای رسوبی متراکم یا مخازن نفت و گاز تخلیه‌شده، یکی از مطمئن‌ترین و متداول‌ترین گزینه‌ها برای به دام انداختن بلندمدت دی‌اکسیدکربن به شمار می‌رود. این سازندها به دلیل عمق بالا، فشار هیدروستاتیک زیاد و ویژگی‌های سنگ‌شناختی نظیر لایه‌های پوششی غیرقابل نفوذ، شرایط مناسبی برای حبس طولانی‌مدت کربن فراهم می‌کنند. تجربه‌های بین‌المللی، از جمله پروژه اسلیپنر در نروژ و گورگون در استرالیا، نشان داده است که در صورت طراحی مناسب، احتمال نشت در این سامانه‌ها بسیار محدود است.

با این حال، پایش مداوم، استفاده از حسگرهای لرزه‌ای، ابزارهای ژئوفیزیکی و مدل‌سازی رایانه‌ای برای پیش‌بینی رفتار مخزن، همچنان ضرورت دارد و هزینه‌های قابل توجهی بر پروژه تحمیل می‌کند. از سوی دیگر، استفاده از دی‌اکسیدکربن در مسیرهای ارزش‌افزا نظیر تولید سوخت‌های مصنوعی، مواد شیمیایی پایه، پلیمرها یا به‌کارگیری در فرایند بازیافت نفت (EOR) به عنوان گزینه‌ای مکمل مطرح است. هرچند این شیوه به دلیل استمرار وابستگی به سوخت‌های فسیلی و تشویق به افزایش استخراج نفت خام مورد مناقشه است، اما در کوتاه‌مدت می‌تواند به تأمین بخشی از هزینه‌های بالای پروژه‌های جذب و ذخیره کربن کمک کرده و انگیزه اقتصادی لازم برای سرمایه‌گذاران را فراهم سازد.

منافع و کاربردهای راهبردی

فناوری جذب و ذخیره کربن نقشی کلیدی در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بخش‌هایی چون صنایع فولاد، سیمان، پتروشیمی و حتی صنایع انرژی‌بر دیگر نظیر آلومینیوم و کاغذ ایفا می‌کند؛ صنایعی که در ایران نیز سهم بالایی در مصرف انرژی و انتشار آلاینده‌ها دارند و جایگزینی آن‌ها با منابع تجدیدپذیر در کوتاه‌مدت عملاً امکان‌پذیر نیست. در واقع، بدون به‌کارگیری فناوری جذب و ذخیره کربن تحقق اهداف کاهش انتشار در این بخش‌ها دشوار و پرهزینه خواهد بود.

از سوی دیگر، توسعه این فناوری می‌تواند در تولید هیدروژن آبی حاصل از ترکیب گاز طبیعی با فناوری جذب و ذخیره کربن جایگاهی محوری داشته باشد و ایران را در زنجیره ارزش جهانی انرژی‌های پاک و بازارهای نوظهور هیدروژن وارد نماید. این مسئله نه تنها جنبه زیست‌محیطی دارد بلکه به‌عنوان فرصتی اقتصادی و ژئوپلیتیکی نیز مطرح است، زیرا کشورهای پیشرو به سمت واردات هیدروژن کم‌کربن حرکت کرده‌اند. همچنین، اهمیت این موضوع برای ایران در شرایطی که شبکه برق کشور توان پاسخ‌گویی کامل به نیازهای صنعتی و خانگی را ندارد و گذار سریع به انرژی‌های تجدیدپذیر به دلیل محدودیت‌های زیرساختی و مالی دشوار است، دوچندان می‌شود. از همین روی، فناوری جذب و ذخیره کربن می‌تواند به‌عنوان پلی میان وابستگی کنونی به سوخت‌های فسیلی و آینده مبتنی بر انرژی‌های تجدیدپذیر عمل کند و هم‌زمان سهم ایران را در گذار جهانی انرژی ارتقا دهد.

چالش‌ها و محدودیت‌ها

با وجود مزایای بی شمار ذکر شده، فناوری جذب و ذخیره کربن همچنان با چالش‌های چندوجهی و قابل توجهی روبه‌رو است. نخست، هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه در این حوزه بسیار بالا بوده و اجرای پروژه‌ها مستلزم تجهیزات پیشرفته، فناوری‌های نوین جداسازی و ذخیره‌سازی و ایجاد زیرساخت‌های تخصصی برای انتقال دی‌اکسیدکربن است. دوم، نیاز به شبکه‌های انتقال و ذخیره‌سازی پیشرفته، شامل خطوط لوله مقاوم در برابر فشار و خوردگی و ایستگاه‌های فشرده‌سازی، یکی از موانع اساسی در این زمینه محسوب می‌شود. سوم، ریسک‌های زیست‌محیطی همچون احتمال نشت کربن، تغییرات فشار زیرسطحی یا تأثیرات لرزه‌ای احتمالی، همچنان به عنوان نگرانی‌های عمده مطرح هستند که ضرورت پایش مداوم و هزینه‌بر را ایجاب می‌کنند.

همچنین تجربه‌های بین‌المللی از جمله پروژه‌های اسلیپنر نروژ و پترا نوا در آمریکا نشان می‌دهد که موفقیت پروژه‌های جذب و ذخیره کربن نیازمند حمایت‌های قوی سیاستی، مشوق‌های مالی پایدار، چارچوب‌های قانونی شفاف و نظام‌های پایش بلندمدت است. از همین روی، در جمهوری اسلامی ایران نیز توسعه این فناوری بدون تدوین چارچوب‌های حقوقی مشخص، جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، ایجاد همکاری‌های فناورانه با مراکز علمی و صنعتی و تأمین منابع مالی پایدار، دشوار و پرریسک خواهد بود.

جمع‌بندی

در شرایطی که ایران با بحران تأمین برق و فشارهای زیست‌محیطی ناشی از وابستگی شدید به سوخت‌های فسیلی مواجه است، بهره‌گیری از فناوری جذب و ذخیره کربن می‌تواند بخشی از پاسخ عملی به این چالش‌ها باشد. این فناوری نه تنها امکان تداوم بهره‌برداری از نیروگاه‌های موجود را با سطح انتشار آلاینده به‌مراتب کمتر فراهم می‌سازد، بلکه با فراهم نمودن زمینه تولید هیدروژن آبی و مشارکت در زنجیره فناوری‌های نوین انرژی، جایگاه ایران را در تحولات آینده انرژی تقویت می‌کند.

در نهایت، می‌توان نتیجه گرفت که تحقق چنین چشم‌اندازی مستلزم آن است که سیاست‌گذاران با طراحی سیاست‌های حمایتی پایدار، تدوین چارچوب‌های قانونی روشن، ارائه مشوق‌های مالی و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، بستر لازم برای اجرای پروژه‌های پایلوت و سپس گسترش صنعتی جذب و ذخیره کربن را ایجاد کنند. افزون بر این، ادغام این فناوری با برنامه‌های توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و ارتقای بهره‌وری شبکه برق، می‌تواند راهبردی جامع برای مدیریت بحران انرژی و کاهش اثرات زیست‌محیطی کشور ترسیم کند؛ راهبردی که ایران را قادر می‌سازد در مسیر گذار به اقتصاد کم‌کربن نقش فعال و اثرگذار ایفا کند.